Aktywne galaktyki (aktywne jądra galaktyk: AGN)

- bardzo mały procent wszystkich galaktyk
- kwazary stanowią najdalsze obserwowalne obiekty (czer'2007: $z=6.43$ tj. ok. 13 mld lat świetlnych, dalsze redshifty mogą mieć jeszcze GRB)
- jądro (Super Massive Black Hole, SMBH) to masywna czarna dziura (mln/mld mas Słońca) z materią spadającą na nią z dysku akrecyjnego. Materia spada po spirali, rozgrzewa się i produkuje coraz bardziej energetyczne fotony. Wiedza o tym wywodzi się z tego, że to jest jedyny znany nam proces, który może z tak małego obszaru (znany z skali zmienności promieniowania) wypromieniować tak olbrzymie ilości energii (mierzymy strumień, a z redshiftu mamy odległość i stąd wiemy jaka to moc wypromieniowana). Także gaz jest wyrzucany z ogromną prędkością (jety) w kierunkach prostopadłych do dysku, tworząc rozległe płaty (lobes). Jety przenoszą że sobą pole magetyczne generowane w dysku do płatów i stąd są one źródłem silnej emisji synchrotronowej.

 
- Cechy aktywnych galaktyk:  
- szybka zmienność
- większa jasność (moc radiowa, wyemitowana $10^{35}\div10^{38}~W$)
- emisja nietermiczna
- wąskie bądź szerokie linie emisyjne
- nadwyżka w ultrafiolecie
- wygląd (najczęściej widoczne jety, płaty)
 

Rodzaje:  
- galaktyki Seyferta: galaktyki spiralne z bardzo jasnym jądrem (10 tyś razy Droga Mleczna), generalnie szerokie linie emisyjne (stąd albo gorące albo szybko rotujące), małe jądra (kilka lat świetlnych). Podział galaktyk Seyferta: I rodzaju posiadają silne, rozległe kontinuum, jasne jądro i szerokie linie emisyjne (niektóre FWHM > tyś. km/s), zaś II rodzaju posiadają tylko wąskie linie emisyjne i słabe kontinuum.

- kwazary: obiekty gwiazdopodobne z bardzo dużymi redshiftami (niektóre większe niż 4, stąd są bardzo daleko), małe okresy zmienności jasności (stąd niezwykle mały obszar produkcji energii, porównywalny do rozmiarów Układu Słonecznego). Linie absorpcyjne o różnych przesunięciach. Sądzi się, że w środku AGN na który patrzymy pod pewnym kątem, także widzimy częściowo i torus i jety. Tylko ok. 10% to obiekty radiowo silne.

- BL Lacertae (lacertydy): obiekty niezwykle szybko zmienne, silnie spolaryzowane, dalekie, generalnie w centrach galaktyk eliptycznych. Brak lub słabe linie absorpcyjne i emisyjne. Sądzi się, że w środku AGN na który patrzymy przez jety. Jak zmiany jasności w bardzo krótkich skalach czasu (zmienność $\lesssim$ 1 dzień) i wysoka polaryzacja ($\lesssim$ 3%): blazary. Wszystkie są silne radiowo.

- radiogalaktyki: większość aktywnym galaktyk. Dzielą się na posiadające wąskie i szerokie linie emisyjne. większość związana z galaktykami eliptycznymi. Sądzi się, że są w centrum AGN na który patrzymy przez torus.  
 
1. Zwarte radiogalaktyki (obszar emisji radiowej mniejszy lub porównywalny do obrazu optycznego): emisja głównie z centrum i trochę z rozległego halo. Strukturę bardzo można badać tylko za pomocą techniki VLBI, gdyż ich rozmiary kątowe wahają się między O.''005 a 0.''5. FR I
 

2. Rozległe radiogalaktyki (obszar emisji radiowej większy do obrazu optycznego): emisja głównie z płatów nie widocznych optycznie. FR II

Centaurus A	Cygnus A

 

- Cygnus A jest trzecim najsilniejszym źródłem radiowym na niebie (wraz z Księżycem) na niskich częstotliwościach. Odległość 600 ly, moc radiowa $10^{38}~W$, indeks spektralny 0.8, optycznie w centrum znajduje się galaktyka eliptyczna, ale emisja radiowa pochodzi od dwóch płatów rozdzielonych o 1.5 mas i o średnicach 1 mas, silna polaryzacja liniowa (8% na fali 3 cm) stąd wnioskuje się, że odpowiada za to emisja synchrotronowa. Silny spadek polaryzacji wraz z wzrostem długości fali związany z rotacją Faradaya. Sądzimy, że powstała z kolizji galaktyk.  

- Centaurus A to najbliższa radiogalaktyka, odległa o 15 Mly, radiowe rozmiary kątowe ogromne $8\times4^o$, około 50 razy większe niż optycznej galaktyki, indeks spektralny 0.6. Sądzimy, że powstała z kolizji galaktyk 500 mln lat temu.